Een mediationclausule in een overeenkomst biedt partijen de mogelijkheid om geschillen op een constructieve manier op te lossen, zonder direct naar de rechter of arbiter te stappen. Mediation draait om vrijwilligheid, maar is een mediationclausule wel zo vrijwillig? Advocaat Anne-Mieke Dumoulin-Siemens bespreekt dit recente vraagstuk aan de hand van het advies van advocaat-generaal De Bock.
Als professionele partijen een overeenkomst sluiten, nemen zij daarin gewoonlijk een bepaling op over geschillenbeslechting. Zij wijzen een bepaalde rechtbank of arbiter aan als de bevoegde instantie die zich over geschillen moet buigen. Partijen beseffen dat zij zich via de overeenkomst aan elkaar binden en zich tegenover elkaar als redelijke contractpartners moeten gedragen. Dat geldt ook wanneer partijen onenigheid hebben over de uitvoering van hun afspraken. Om in zo’n geval direct naar de rechter te stappen of arbitrage te starten, doet geen recht aan de notie van redelijkheid. De uitspraak van deze instanties is vaak zwart-wit, schendt het vertrouwen tussen partijen en biedt geen basis om de samenwerking voort te zetten. Daarom spreken contractpartners vaak af dat zij bij eventuele geschillen eerst naar een mediator gaan. Mocht de mediation op een mislukking uitdraaien, dan kunnen partijen zich wenden tot de rechter of arbiter die zij in de overeenkomst als bevoegde instantie hebben aangewezen.
Mediation draait om vrijwilligheid
Een mediationclausule in de overeenkomst biedt ruimte aan partijen hun geschillen in goed overleg te beslechten. Met aandacht voor de wederzijdse belangen, ongeacht of de focus ligt op continuïteit van de professionele relatie of op beëindiging daarvan. Mediation draait om vrijwilligheid. In de reglementen van mediationorganisaties staat dat mediation plaatsvindt op basis van vrijwilligheid.
Is de mediationclausule wel zo vrijwillig?
Hoe staat het met die vrijwilligheid als partijen in een overeenkomst afspreken dat zij hun geschillen eerst zullen oplossen met behulp van mediation? Contractuele afspraken moeten worden nagekomen. Maar de mediationclausule richt zich niet tot de mediator. Als een partij op enig moment uit het mediationtraject stapt, of weigert daaraan te beginnen, heeft de mediator geen andere keus dan de mediation te beëindigen. De andere contractspartij kan de weigeraar er uiteraard op aanspreken dat hij de afspraken van de geschillenclausule schendt. Verder zijn de handen van de contractspartij gebonden. Voortzetting van het mediationtraject is alleen mogelijk wanneer alle partijen zich daarvoor inzetten.
Mediationclausule is afdwingbaar
De Hoge Raad buigt zich momenteel over de vraag of zo’n mediationclausule in een overeenkomst tussen professionele partijen bindend is en kan worden afgedwongen. Advocaat-generaal de Bock betoogt in haar advies aan de Hoge Raad dat een mediationclausule in een professionele overeenkomst rechtens afdwingbaar is. De arbiter is volgens De Bock pas bevoegd nadat partijen de mediationclausule zijn nagekomen en hebben geprobeerd om via mediation hun geschil op te lossen. Tot die tijd moet de arbiter de zaak aanhouden. Als een partij zich niet houdt aan de afgesproken mediationclausule en de andere partij zich hiertegen verzet, moet de arbiter de arbitrageprocedure aanhouden totdat partijen alsnog de mediationclausule zijn nagekomen. Volgens De Bock geldt dit niet alleen voor een arbitrale procedure, maar ook voor een rechterlijke procedure.
De Hoge Raad is vrij het advies van de advocaat-generaal al dan niet te volgen. De uitspraak van de Hoge Raad is (voorlopig) bepaald op 28 juni 2024.
Hoe zit dat met de vrijwilligheid?
Het staat partijen in beginsel vrij om afspraken in een overeenkomst vast te leggen. Als professionele partijen een mediationclausule afspreken, doen zij dat uit eigen vrije wil. Als de handtekening eenmaal is gezet, moeten partijen de mediationclausule uitvoeren. Zij zullen een (serieuze) poging moeten doen hun geschillen via mediation op te lossen. Vrijwilligheid lijkt daarmee ook tijdens het mediationtraject een minder belangrijke rol te spelen.
Meer weten over (internationale) contracten?
Het opstellen van een goed contract is maatwerk. Ondernemers onderschatten helaas te vaak het belang van een goed contract, totdat men eens door schade en schande wijzer is geworden. Ieder contract bergt risico’s in zich. Ons team maakt deze op pragmatische wijze inzichtelijk en beheersbaar.
Auteur
Anne-Mieke Dumoulin-Siemens is specialist ondernemingsrecht en privacyrecht. Zij is een kundige gesprekspartner voor (internationale) commerciële ondernemingen en non-profit organisaties. Cliënten waarderen haar juridische adviezen vanwege de praktische en commerciële uitvoerbaarheid ervan.
